Czyszczenie sprężarkowych urządzeń chłodniczych i grzewczych

Dlaczego konieczne jest czyszczenie klimatyzatorów typu split?

W trakcie eksploatacji jednostka wewnętrzna klimatyzatora staje się siedliskiem drobnoustrojów, które powszechnie występują w powietrzu wewnętrznym budynków. Dlatego należy ją czyścić przynajmniej raz w roku, zwykle przed sezonem. Co istotne, nawet większej uwagi i częstotliwości czyszczenia wymagają filtry.

Systematyczne czyszczenie klimatyzatorów znacznie zwiększa nie tylko bezpieczeństwo higieniczne, ale i bezawaryjną pracę. Z kolei brak należytej dbałości w tym zakresie może narazić użytkownika na straty. Pierwsze sygnały świadczące, że przegląd klimatyzatora należy wykonać natychmiast, to nieprzyjemny zapach, zwiększenie głośności pracy czy większe zużycie energii elektrycznej. Zapach nieświeżego powietrza najłatwiej zauważalny jest w początkowej fazie pracy klimatyzatora i zwykle oznacza, że w urządzeniu pojawiły się pleśnie, czyli grzyby strzępkowe, których zarodniki mają negatywny pływ na zdrowie ludzi. Oddychanie powietrzem zawierającym duże ilości grzybów strzępkowych powoduje nieżyt błony śluzowej nosa, astmę oskrzelową oraz alergie. Są to powszechnie występujące pleśnie, jak np. Penicillium chrysogenum, Cladosporium cladosporioides, Aspergillus flavus i Aspergillus Niger.

Strzępki pleśni wytwarzają mykotoksyny, negatywnie wpływające także na układ nerwowy i odpornościowy oraz zwiększające ryzyko depresji. Choć pleśnie są obecne m.in. w materiałach budowlanych, o ich rozwoju decyduje głównie poziom wilgotności. W klimatyzatorze w wyniku schładzania powietrza następuje wykraplanie dużych ilości wilgoci, która powinna być odprowadzana przez drożny przewód odpływu skroplin na zewnątrz budynku lub do kanalizacji. Jeśli odprowadzanie skroplin przebiega sprawnie i urządzenie jest regularnie czyszczone, zagrożenie ze strony pleśni nie występuje.

Drugą grupą drobnoustrojów, które mogą mieć dobre warunki rozwoju w zaniedbanym klimatyzatorze, są bakterie, a wśród nich groźnie dla zdrowia Legionella pneumophila, a nawet Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty). Najważniejszym elementem klimatyzacji, o który należy zadbać, są filtry. W zależności od ich modelu oraz stanu wystarczające może być ich wyczyszczenie lub konieczna będzie wymiana.

Elementy klimatyzatora podlegające czyszczeniu

Przez filtry przepływa powietrze wraz z pyłem i kurzem znajdującym się w pomieszczeniu. W klimatyzatorach stosuje się zwykle filtr elektrostatyczny wielokrotnego użycia, powleczony cienką plastikową siatką. Do jego umycia wystarcza najczęściej bieżąca woda z mydłem. Po tej czynności filtr należy przepłukać środkiem bakteriobójczym. Nowsze urządzenia wyposażane są czasem w filtr plazmowy, który praktycznie się nie zużywa, a konserwacja polega na wyjęciu kratki i umyciu jej pod bieżącą wodą. W niektórych urządzeniach znajdują się także filtry jednorazowe, które należy wymieniać z zalecaną przez producenta częstotliwością.

Kolejnym miejscem, w którym dochodzi do rozwoju grzybów strzępkowych i bakterii, jest taca ociekowa zlokalizowana pod wymiennikiem. Namnażaniu drobnoustrojów sprzyjają tu wilgoć oraz temperatura. Czyszczenie tacy wymaga zatem użycia preparatu dezynfekcyjnego. Parownik należy zdezynfekować, zaczynając od góry wymiennika i spłukując wymiennik aż do samego dołu. Dobry preparat chemiczny natychmiast zniszczy pleśń, wirusy i grzyby – wraz z zanieczyszczeniami spłynie poprzez lamele do tacy ze skroplinami, a stamtąd przez rurkę odprowadzającą skropliny, doprowadzając do wypłukania drobnoustrojów.

Jeśli klimatyzacja zainstalowana jest w pomieszczeniu mocno zapylonym lub bardzo wilgotnym, konieczne może się okazać wymontowanie tacy i dokładne umycie wszystkich elementów, a następnie spłukanie ich wodą o wysokiej temperaturze, pod dużym ciśnieniem. Nie należy pomijać czynności płukania preparatem grzybobójczym. Rozwiązaniem pozwalającym na utrzymanie tacy w czystości przez kilka tygodni jest umieszczenie na niej specjalnej kostki bakteriobójczej. Po rozpuszczeniu w wodzie znajdującej się na tacy wydziela ona substancje grzybobójcze.

W niesprzyjających warunkach eksploatacji bakterie mogą się rozwijać także na wentylatorze nadmuchowym parownika. Zdarza się, że jest on nie tylko zabrudzony, ale tak zapchany, iż konieczne jest rozebranie klimatyzatora i oczyszczenie wentylatora poza nim.

Dokonując oceny czystości klimatyzatora, warto także zwrócić uwagę na skraplacz, a przede wszystkim chłodnicę, przez którą przechodzi niefiltrowane powietrze. Wraz z nim do chłodnicy przedostają się pył, liście, nasiona z drzew, a nawet drobne ziarna. Najbardziej narażony na zanieczyszczenia jest skraplacz zamontowany w dolnej części budynku, pod balkonami lub przy drzewach. Jeśli znajduje się na dachu – zwykle nie ulega aż tak dużemu zabrudzeniu.

Sporym zagrożeniem dla klimatyzatorów jest puch unoszący nasiona topoli. Drzewo to emituje nasiona w dużych ilościach w gorące majowe dni, czyli na początku sezonu chłodzenia budynków. Jeśli urządzenie jest zamontowane w pobliżu tych drzew, puch z topoli może mocno zapchać jednostkę zewnętrzną i trzeba ją oczyścić.

Może Cię zainteresuje: Zaplanuj klimatyzację podczas budowy

Preparaty i narzędzia do czyszczenia

W hurtowniach chłodniczych i klimatyzacyjnych oraz w specjalistycznych sklepach znaleźć można bogatą ofertę preparatów chemicznych o działaniu czyszczącym, dezynfekującym, odtłuszczającym, bakteriobójczym, pleśnio- i grzybobójczym oraz środków odświeżających powietrze czy rozpuszczających osady kamienia. Dostępne są substancje wymagające spłukania wodą, ale i takie, które umożliwiają uruchomienie urządzenia po upływie kilku minut od aplikacji bez spłukiwania. Preparaty można kupić zarówno w małych, 1-litrowych opakowaniach, jak i w kanistrach o pojemności 20 l bądź większej. Są to środki gotowe do użycia oraz koncentraty. Mogą posiadać atest PZH potwierdzający brak negatywnego oddziaływania preparatu na środowisko i zdrowie użytkowników klimatyzacji lub inny dokument, na podstawie którego wprowadzane są do obrotu.

Chemia czyszcząca i przeznaczona do dezynfekcji może być uniwersalna, ale również dedykowana poszczególnym elementom instalacji. Jej zadaniem jest nie tylko dezynfekcja, czyli pozbycie się drobnoustrojów, ale także usunięcie brudu, oleju, rdzy, ewentualnych nalotów, pozostałości owadów oraz innych zabrudzeń z lameli i rur parowników, a także ze skraplaczy, kanałów wentylacyjnych, tac ociekowych i innych elementów. Dostępne są preparaty, które oprócz dezynfekcji i czyszczenia rozjaśniają i nabłyszczają zmatowione powierzchnie, rozpuszczają osady z tłuszczu oraz dymu tytoniowego, a przy tym podlegają biodegradacji. Mają też właściwości dezodoryzujące. Preparaty chemiczne czyszcząco-myjące przeznaczone do skraplaczy nie zawsze mają w składzie środki dezynfekujące, często bowiem znajdują się w nich substancje na bazie zasad i kwasów.

Na rynku znaleźć można zarówno środki do czyszczenia ręcznego, jak i mycia pod ciśnieniem, przy użyciu myjki ciśnieniowej. Do czyszczenia lameli można użyć specjalnej szczotki – grzebienia. Przydatna może się także okazać osłona do mycia jednostek wewnętrznych.

W niektórych bardziej zaawansowanych klimatyzatorach, wyposażonych w funkcję oczyszczania powietrza, powłokę z nanosrebrem i jonizatory, zastosowane zostały systemy samooczyszczenia. Powodują one, że urządzenia te potrafią nie tylko oczyścić, ale także chronić swoje wnętrze przed rozwojem grzybów, pleśni i bakterii.

Odpływy skroplin – udrażnianie

Do dyspozycji są również silne środki przeznaczone do szybkiego usuwania zatorów organicznych, osadów i kamienia z odpływu skroplin. Zasada ich działania może być różna, w zależności od producenta. Przykładowo może to być preparat nie tylko degradujący biofilm, ale też cięższy od wody, co umożliwia mu szybkie dotarcie do miejsca, w którym występuje zator.

Przystępując do czyszczenia odpływu skroplin, należy najpierw usunąć nadmiar wody z tacy oraz z przewodu odpływu skroplin, następnie delikatnie wlać preparat na tackę i pozwolić mu na wpłynięcie do odpływu, pozostawić w tacy i odpływie przez pięć minut lub do chwili, kiedy nastąpi przepływ, po czym płukać czystą wodą przez 2–3 minuty. Czynności powtarzać aż do całkowitego usunięcia zatoru. Preparat z przeznaczeniem do udrażniania odpływów, czyszczenia skraplaczy i parowników może także mieć formę aktywnej piany rozpuszczającej i obluzowującej zanieczyszczenia, które po chwili wystarczy spłukać wodą.

Warto również sięgnąć po środki, które nie zawierają kwasów i są bezpieczne w użyciu, nie uszkadzają aluminium, miedzi ani stali. Istotne jest, by nie powodowały korozji czyszczonych elementów wymienników, otaczających je metalowych części, pozostałych elementów instalacji, pokryć dachowych ani innych powierzchni, jak również części spryskiwaczy używanych do nanoszenia środka. Niektóre preparaty mogą zawierać inhibitor korozji, który opóźnia jej rozwój.

Przegląd stanu izolacji termicznych przewodów

Ze względu na fakt, że przewody klimatyzacji pracują w zmiennych warunkach, należy zadbać o ich trwałość, a co za tym idzie – trwałość całej instalacji i jej izolacji. Woda gromadząca się w izolacji negatywnie wpływa na jej właściwości, wraz ze wzrostem wilgotności rośnie bowiem współczynnik przewodności cieplnej. Ubytki w izolacji lub jej zawilgocenie zwiększają straty ciepła i obniżają efektywność systemu, dlatego konieczne jest wizualne sprawdzenie jej stanu. Jeśli izolacja jest pokryta osłoną, należy dodatkowo sprawdzić jej ciągłość i szczelność. Należy także zwrócić uwagę na ubytki izolacji lub jej osłony spowodowane wpływem promieniowania UV. Nie każda izolacja jest na nie odporna, a nieodpowiednia bardzo szybko się kruszy, pozostawiając „gołe” przewody.

Stan izolacji termicznej można sprawdzić także za pomocą urządzeń termowizyjnych. Na rynku działają firmy serwisowe, które korzystają z takich narzędzi.

Konserwacja klimatyzatorów

Po zakończeniu prac serwisowych oraz czyszczenia środkami chemicznymi, klimatyzację należy doprowadzić do stanu fabrycznego poprzez nabłyszczenie powierzchni pokrytych lakierem. Trzeba je umyć delikatnymi preparatami, które nie wchodzą w reakcje z powłokami plastikowymi i metalowymi.

Po upewnieniu się, że urządzenia są już czyste, można rozpocząć sprawdzanie parametrów chłodniczych. W tym celu należy wykonać pomiar temperatur nadmuchowych, pomiar poboru energii, a w razie wystąpienia nieprawidłowych odczytów sprawdzić ciśnienia pracy. Nie zaleca się jednak wykonywania tej czynności przy każdym przeglądzie, a jedynie w razie nieprawidłowej pracy. Kilka lub kilkanaście tego typu prób zwiększa ryzyko uszkodzenia zaworku serwisowego, co prowadzi do rozszczelnienia układu chłodniczego.

Czyszczenie pomp ciepła powietrze/woda

O pompach ciepła mówi się często, że są to urządzenia bezobsługowe, dotyczy to jednak ich codziennej eksploatacji. Tak jak każde urządzenie techniczne, pompa ciepła wymaga regularnych przeglądów technicznych serwisanta oraz dbałości ze strony użytkownika. Coroczny przegląd pomp ciepła od strony serwisu obejmuje kilkadziesiąt czynności, m.in. kontrolę szczelności i ciśnienia w instalacji, stanu filtrów, działania zaworów, naczyń przeponowych itd.

Producenci zalecają zwykle przynajmniej raz w roku, przed sezonem grzewczym, czyszczenie parownika przez firmę serwisową. Czyszczenie to należy przeprowadzić po odłączeniu pompy od zasilania. Parowniki zewnętrzne czyści się przy użyciu miękkiej szczotki, pędzelka bądź odkurzacza z miękką końcówką; czasem przedmuchuje się je sprężonym powietrzem. Ruchy powinny być równoległe do lameli, aby ich nie wygiąć. Jeśli już się pogną, można je ostrożnie wyprostować, np. przy użyciu specjalnego grzebienia. Mocno zanieczyszczone parowniki można czyścić myjką ciśnieniową z płaską dyszą. Strumień wody należy kierować na lamele pod kątem 12–20°, z odległości 20–30 cm. Czasem konieczne jest użycie silnych środków chemicznych. Na rynku dostępnych jest wiele preparatów do czyszczenia klimatyzatorów, które z powodzeniem można wykorzystać do oczyszczenia parownika lub skraplacza pompy ciepła (patrz wyżej).

Z kolei użytkownik powinien częściej niż raz w roku zwracać uwagę na stan siatki i maskownicy ochronnej wymiennika, za pomocą którego pompa ciepła pobiera ciepło z powietrza atmosferycznego. Od ich stanu – czyli braku zabrudzenia, pyłu, liści i owadów – zależy wysoka sprawność pracy i trwałość urządzenia. Zgodnie z zaleceniami producentów, warto zadbać o to, aby w pobliżu urządzenia nie gromadziły się liście, trawa lub śnieg, które mogą zapychać wlot powietrza, wentylator i wymiennik. Kluczowe jest systematyczne usuwanie potencjalnych zagrożeń, takich jak opadające liście czy igły z drzew i krzewów. Warto też sprawdzać, czy na siatce i wymienniku nie nagromadziły się np. martwe owady, które mogą zostać wciągnięte przez wentylator. Użytkownicy mogą przeprowadzić czyszczenie wymiennika samodzielnie, ale po uzgodnieniu z serwisem i sprawdzeniu, czy działanie to nie naruszy gwarancji dla instalacji.

W hurtowniach i sklepach z produktami dla instalacji chłodniczo-klimatyzacyjnych dostępne są preparaty czyszcząco-myjące, którymi można spryskać parownik. Nie ma potrzeby stosowania środków dezynfekujących. Podobnie jak w przypadku klimatyzacji, w odniesieniu do pomp ciepła również konieczne jest przeprowadzenie przeglądów izolacji termicznej przewodów.

Podsumowanie

Systematyczne czyszczenie, serwis i konserwacja sprężarkowych urządzeń chłodniczych i grzewczych gwarantują ich prawidłowe działanie, bezawaryjność i wydajność, a na rynku znaleźć można dużą gamę preparatów przeznaczonych do oczyszczania poszczególnych elementów klimatyzatorów i pomp ciepła. 

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!