Projektowanie i instalowanie przeciwpożarowego wyłącznika prądu
Najczęstsze błędy stwierdzane w obiektach budowlanych podczas czynności odbiorowych i kontrolno-rozpoznawczych
Aparat elektryczny wykonawczy z możliwością ręcznego wyłączenia zasilania budynku w energię elektryczną
W artykule przedstawione zostały własne spostrzeżenia autora na temat najczęściej popełnianych błędów projektowych i instalacyjnych, stwierdzanych podczas odbiorów inwestycyjnych i kontroli w obiektach budowlanych na terenie powiatu średzkiego (Wielkopolska) w zakresie projektowania i instalowania przeciwpożarowego wyłącznika prądu.
Zobacz także
Redakcja news Przeciwpożarowy wyłącznik prądu produkcji CERBEX z certyfikatem CNBOP-PIB
Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej – Państwowy Instytut Badawczy przyznało 22 marca 2022 r. Krajowy Certyfikat Stałości Właściwości Użytkowych przeciwpożarowemu wyłącznikowi prądu – zestawowi...
Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej – Państwowy Instytut Badawczy przyznało 22 marca 2022 r. Krajowy Certyfikat Stałości Właściwości Użytkowych przeciwpożarowemu wyłącznikowi prądu – zestawowi do zastosowania w obiektach budowlanych, urządzeniu wykonawczo-sygnalizującemu typu CX 2004 produkcji CERBEX.
mgr inż. Piotr Wasiucionek Zgodnie z warunkami technicznymi, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [1], „Przeciwpożarowy wyłącznik prądu, odcinający dopływ prądu do wszystkich obwodów, z wyjątkiem obwodów zasilających instalacje i urządzenia, których funkcjonowanie jest niezbędne podczas pożaru, należy stosować w strefach pożarowych o kubaturze przekraczającej 1000 m3 lub zawierających strefy zagrożone wybuchem.
Zgodnie z warunkami technicznymi, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [1], „Przeciwpożarowy wyłącznik prądu, odcinający dopływ prądu do wszystkich obwodów, z wyjątkiem obwodów zasilających...
Zgodnie z warunkami technicznymi, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [1], „Przeciwpożarowy wyłącznik prądu, odcinający dopływ prądu do wszystkich obwodów, z wyjątkiem obwodów zasilających instalacje i urządzenia, których funkcjonowanie jest niezbędne podczas pożaru, należy stosować w strefach pożarowych o kubaturze przekraczającej 1000 m sześc. lub zawierających strefy zagrożone wybuchem.*)
dr inż. Waldemar Wnęk Nowe wymagania dotyczące projektowania instalacji systemu sygnalizacji pożarowej
Projektując instalacje – bez względu na ich rodzaj – powinno się dążyć do opracowania standardu, który jednoznacznie doprecyzuje wymagania stawiane przed tymi instalacjami. Nie są to działania proste,...
Projektując instalacje – bez względu na ich rodzaj – powinno się dążyć do opracowania standardu, który jednoznacznie doprecyzuje wymagania stawiane przed tymi instalacjami. Nie są to działania proste, wymagają wielu starań, aby dojść do konsensusu mającego doprowadzić do opracowania Polskiej Normy. Tak dzieje się w przypadku systemów sygnalizacji pożarowej. W dniu 21 września 2020 r. Prezes Polskiego Komitetu Normalizacji (PKN) opublikował Specyfikację Techniczną PKN-CEN/TS 54-14:2020-09 [1] (wersja...
Obecnie bardzo ważną rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa pożarowego budynków odgrywa posiadana wiedza i umiejętności w zakresie projektowania oraz zapewnienia ochrony przeciwpożarowej i przeciwporażeniowej w instalacjach elektrycznych.
Ma to szczególne znaczenie w kwestii zapewnienia prawidłowej ochrony od porażenia prądem osób przebywających w budynku oraz doboru przewodów i zabezpieczeń w instalacjach elektrycznych i urządzeniach przeciwpożarowych, które po zaniku napięcia w sieci elektroenergetycznej, będącej podstawowym źródłem zasilania, muszą działać w czasie pożaru przez wymagany czas.
Podczas trwającego pożaru i prowadzenia działań ratowniczych przez straż pożarną w obiektach budowlanych konieczne jest wyłączenie napięcia we wszystkich obwodach użytkowych instalacji elektrycznej – z wyjątkiem obwodów zasilających urządzenia przeciwpożarowe, które muszą funkcjonować w czasie pożaru, wspomagając ewakuację oraz gaszenie pożaru.
Powyższe wymagania powinno zapewnić prawidłowo zaprojektowane i wykonane urządzenie elektryczne, pełniące funkcję urządzenia przeciwpożarowego, nazwane w Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. [1] przeciwpożarowym wyłącznikiem prądu.
Już na wstępie należy postawić sobie pytanie: czy przeciwpożarowy wyłącznik prądu jest urządzeniem przeciwpożarowym, służącym do zapobiegania powstaniu, wykrywania, zwalczania pożaru lub ograniczania jego skutków, czy jest urządzeniem elektrycznym, które – prawidłowo zaprojektowane i wykonane – zagwarantuje Kierującemu Działaniem Ratowniczym (dowódcy straży pożarnej) odłączenie energii elektrycznej od urządzeń powszechnego użytku w przypadku powstałego pożaru w obiekcie budowlanym oraz zapewni bezpieczeństwo ekip ratowniczych.
Najczęściej popełniane błędy projektowe i instalacyjne
W tej części artykułu chciałbym podzielić się moimi własnymi spostrzeżeniami dotyczącymi najczęściej popełnianych błędów projektowych i instalacyjnych, stwierdzanych podczas prowadzonych czynności odbiorowych i kontrolno-rozpoznawczych na terenie powiatu średzkiego w obiektach budowlanych, w których został zainstalowany przeciwpożarowy wyłącznik prądu, oraz zwrócić uwagę na niektóre występujące problemy.
Dokumentacja projektowa
W Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. [1] w § 3 ust. 1 został nałożony obowiązek wykonania urządzenia przeciwpożarowego, do którego zaliczono przeciwpożarowy wyłącznik prądu, zgodnie z projektem uzgodnionym przez rzeczoznawcę do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych.
Rozporządzenie nie precyzuje, jaka ma być forma tego projektu i jaki zakres merytoryczny powinien on obejmować. Nie ma także – poza kilkoma bardzo dobrymi publikacjami i artykułami na ten temat – dostępnych wytycznych projektowych wskazujących, jak prawidłowo zaprojektować i wykonać przeciwpożarowy wyłącznik prądu. Należy zatem korzystać z przepisów prawa, dostępnych opracowań branżowych, referatów oraz zasad wiedzy technicznej. Na co w takim razie zwracać uwagę?
Po pierwsze, należy wyraźnie podkreślić, że to projektant (autor dokumentacji projektowej) w całości odpowiada za przyjęte rozwiązania projektowe przeciwpożarowego wyłącznika prądu i ponosi pełną odpowiedzialność za znajomość przepisów prawa oraz zasad wiedzy technicznej, z których korzysta podczas projektowania urządzenia oraz ponosi odpowiedzialność za dobranie odpowiednich urządzeń, aparatów i przewodów elektrycznych, które powinny zapewnić dostawę energii elektrycznej o wymaganych parametrach w celu zagwarantowania odłączenia dopływu energii elektrycznej do urządzeń powszechnego użytku w przypadku powstałego pożaru.
Projekt urządzenia przeciwpożarowego, o czym wielu projektantów bardzo często zapomina, wymaga uzgodnienia z rzeczoznawcą do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych, który jeszcze na etapie tworzenia dokumentacji – w toku wzajemnej współpracy na zasadzie wymiany uwag i stanowisk – powinien ocenić zgodność z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej tego projektu.
Na dzień dzisiejszy żadne przepisy prawa nie zawierają informacji, jakie dane powinny być podstawą do uzgodnienia projektu przeciwpożarowego wyłącznika prądu przez rzeczoznawcę.
Wśród najczęściej popełnianych błędów projektowych, stwierdzanych podczas czynności odbiorowych i kontrolno-rozpoznawczych w obiektach budowlanych na terenie powiatu średzkiego, należy wymienić brak zamieszczania przez projektanta w dokumentacji projektowej odpowiednich przepisów prawa oraz zasad wiedzy technicznej, według których zaprojektowano urządzenie, co w znacznej mierze utrudnia kontrolującemu prawidłową ocenę przyjętych w niej rozwiązań i nie daje tak naprawdę możliwości stwierdzenia, czy urządzenie przeciwpożarowe jest prawidłowo zaprojektowane, czy też nie. Brakuje również w zamieszczanych projektach wytycznych dla wykonawcy lub instalatora, w jaki sposób należy takie urządzenie zainstalować lub wykonać.
Informacje na temat przeciwpożarowego wyłącznika prądu, wraz z jego ogólną charakterystyką, są często bardzo ogólnikowo zamieszczane w projektach technicznych instalacji elektrycznej i nie zawierają podstawowych informacji dotyczących doboru przewodów lub kabli na odpowiednią wytrzymałość mechaniczną, obciążalność długotrwałą, przeciążalność, dopuszczalny spadek napięcia, warunki zwarciowe, samoczynne wyłączenie dla celów ochrony przeciwporażeniowej.
Brak jest również informacji na temat doboru oraz lokalizacji aparatu wykonawczego, jego zabudowy oraz miejsca usytuowania, elementów składowych, lokalizacji przycisków uruchamiających aparat wykonawczy zdalnie lub ręcznie, zastosowanej metody sterowania wyłączeniem: wzrostowej lub podnapięciowej oraz zapewnienia ciągłości dostawy energii elektrycznej w warunkach pożaru. Ponadto na próżno szukać zapisów dotyczących wymaganych dokumentów dopuszczających elementy lub zestaw przeciwpożarowego wyłącznika prądu, zapewnienia ochrony przeciwporażeniowej w zakresie ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym, wpływu termicznego działania pożaru na pracę zainstalowanych urządzeń oraz uwzględnienia bezpieczeństwa ekip ratowniczych.
Uważam, że dobrą praktyką byłoby – na etapie projektowania obiektu budowlanego, który zgodnie z przepisami prawa należy wyposażyć w przeciwpożarowy wyłącznik prądu – wprowadzenie obowiązku opracowania przez projektanta odrębnej, szczegółowej dokumentacji projektowej urządzenia przeciwpożarowego wyłącznika prądu, uzgodnionej z rzeczoznawcą do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych, z pełną charakterystyką tego urządzenia, a nie umieszczanie szczątkowych informacji w projektach branżowych lub technicznych instalacji elektrycznej.
Należy również wspomnieć, że w Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 września 2021 r. [2] dopuszczono możliwość uzgodnienia przez rzeczoznawcę do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych projektu technicznego, które jest równoznaczne z uzgodnieniem projektu urządzenia przeciwpożarowego – pod pewnymi warunkami, które zostały tam zawarte.
Lokalizacja i usytuowanie
Zgodnie z § 183 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury [3], przeciwpożarowy wyłącznik prądu powinien być umieszczony w pobliżu głównego wejścia do obiektu lub złącza. W rozporządzeniu nie ma doprecyzowania, o jakie złącze chodzi. Można jednak domyślić się, że chodzi o złącze instalacji elektrycznej budynku, którego przeznaczenie zostało określone w § 183 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia [3].
W większości obiektów budowlanych przycisk uruchamiający zdalnie aparat wykonawczy jest instalowany w pobliżu głównego wejścia do budynku z odpowiednim oznakowaniem. Natomiast element wykonawczy będący aparatem elektrycznym typu rozłącznik (rzadziej wyłącznik) jest instalowany w obudowie na zewnątrz – przy złączu elektrycznym budynku lub w wydzielonym pożarowo pomieszczeniu technicznym rozdzielni głównej, znajdującym się wewnątrz budynku, w odrębnej strefie pożarowej zgodnie z wymaganiami § 209 ust. 3 rozporządzenia [4].
Często projektanci oraz instalatorzy podczas odbiorów i kontroli zadają pytania, czy w obiekcie ma się znajdować tylko jeden przycisk uruchamiający zdalnie aparat wykonawczy, czy może być ich więcej oraz czy musi być zapewniona możliwość ręcznego rozłączenia aparatu? Odpowiedź jest następująca: gdyby był tylko jeden przycisk uruchamiający i uległby on uszkodzeniu, a nie byłoby możliwości ręcznego uruchomienia aparatu wykonawczego (rys. 1.), nie zostałaby zapewniona możliwość wyłączenia dostawy energii elektrycznej do budynku i zapewnienia bezpieczeństwa ekip ratowniczych.
Fot. 1. Aparat elektryczny wykonawczy z możliwością ręcznego wyłączenia zasilania budynku w energię elektryczną; źródło: oprac. własne
Oczywiście występują urządzenia, które nie są dublowane, np. możemy mieć jedną pompę, jeden siłownik lub jeden wentylator do celów pożarowych.
Zadaniem projektanta jest uzgodnienie z rzeczoznawcą do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych miejsca (miejsc), w którym należy zabudować sterowanie aparatem wykonawczym, tak aby Kierujący Działaniem Ratowniczym (dowódca straży pożarnej) mógł dokonać odłączenia budynku od źródła zasilania w energię elektryczną za pomocą wyraźnie i czytelnie oznakowanego przycisku lub przycisków uruchamiających zdalnie przeciwpożarowy wyłącznik prądu i dodatkowo w razie awarii przycisku uruchamiającego mógł on ręcznie wyłączyć zasilanie budynku w energię elektryczną poprzez naciśnięcie dźwigni ręcznego wyłączenia aparatu wykonawczego. Natomiast decyzja o miejscu lokalizacji aparatu elektrycznego wykonawczego, dokonującego wyłączenia zasilania w energię elektryczną budynku, powinna należeć do projektanta instalacji elektrycznych.
Literatura:
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. z 2010 r. Nr 109, poz. 719 ze zm.).
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 września 2021 r. w sprawie uzgadniania projektu zagospodarowania działki lub terenu, projektu architektoniczno - budowlanego, projektu technicznego oraz projektu urządzenia przeciwpożarowego pod względem zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej (Dz.U. poz. 1722).
- Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2022 r. poz. 1225).
- PN-HD 60364-4-41:2009 Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Część 4-41: Instalacje dla zapewnienia bezpieczeństwa. Ochrona przed porażeniem elektrycznym.
- Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 17 listopada 2016 r. w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym (Dz.U. z 2016 r. poz. 1966).
- Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych ( Dz. U. z 2021 r. poz. 1213).
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. ustanawiające zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylające dyrektywę Rady 90/106/EWG.
- J. Wiatr, A. Boczkowski, M. Orzechowski, Ochrona przeciwporażeniowa oraz dobór przewodów i ich zabezpieczeń w instalacjach elektrycznych niskiego napięcia, Wydanie II poprawione i rozszerzone, Grupa Medium, Warszawa 2017.
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 sierpnia 2021 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpieczeństwa i higieny służby strażaków Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. z 2021 r. poz. 1681).
W artykule:
|